Lùi hai bước – tiến một bước

Cổ động viên Arsenal hẳn chẳng phải suy nghĩ nhiều về sự tan rã của Liên bang Nam Tư và cuộc chiến tiếp nối tại Balkan đã cướp đi hàng nghìn sinh mạng. Thế nhưng, cuộc xung đột đã dẫn đến lệnh cấm vận trong thể thao và đội tuyển bóng đá của quốc gia này đã bị truất quyền thi đấu khỏi Giải Vô địch châu Âu (Euro) năm 1992 một cách không chính thức vào phút cuối, và được thay thế bởi Đan Mạch. Nếu Nam Tư được phép tham dự, thì những diễn biến kế tiếp sau khi giải đấu kết thúc như sự xuất hiện của Arsène Wenger tại Highbury hay sự trỗi dậy của Arsenal như một trong những câu lạc bộ giàu có nhất thế giới, có lẽ đã không bao giờ xảy ra. Nếu không chứng kiến chiến công ngoài mong đợi của những chú lính chì tại đấu trường châu lục, Graham có lẽ đã không sai lầm khi đưa về John Jensen, tuyển thủ bất đắc dĩ đã trở thành sự trừng phạt đối với chính ông. Dấu ấn của tiền vệ người Đan Mạch đã chứng minh nhà cầm quân đã mất đi sự tinh tế của mình trên cả hai phương diện. Không chỉ thiếu đi tố chất cần thiết của một tiền vệ trung tâm khi so sánh với những người tiền nhiệm như Thomas, Davis hay Rocastle, Jensen còn thể hiện sự nghiệp dư khi luôn ưu tiên việc cướp bóng hơn là tìm cách tận dụng các cơ hội sau khi giành được quyền kiểm soát.Nghiêm trọng hơn, các cuộc đàm phán xung quanh quyết định chuyển nhượng anh đã dẫn đến sự ra đi của Graham trong hổ thẹn.

Bi kịch của Graham sẽ không thể lặp lại trong thời điểm hiện nay, vì hoạt động chuyển nhượng cũng như tiến trình đàm phán hợp đồng đã không còn thuộc quyền quyết định của các huấn luyện viên nữa: sau khi sa thải Graham, chính David Dein (sau này là Ken Friar và Dick Law) đã tiếp nhận nhiệm vụ này thay mặt câu lạc bộ. Trong lần đầu tiên cập bến Arsenal, Dein đã nuôi dưỡng tham vọng thăng tiến tại mảnh đất này, nhưng tầm ảnh hưởng của ông ngoài sân cỏ vẫn bị cái bóng của Graham che lấp – người duy nhất ông thừa nhận là bậc thầy sau bao công tìm kiếm. Tiếc thay, lòng tin của Dein đã bị lạm dụng: điển hình như thứ văn hóa “phong bì nâu” “chết chóc” chuyên dung túng cho các huấn luyện viên thu lợi bất chính từ các khoản hoa hồng phi pháp trích từ mức phí chuyển nhượng (do chính cầu thủ hoặc người đại diện câu lạc bộ đề xuất). Chỉ có Brian Clough và các phụ tá của ông tại Nottingham Forest đánh giá Graham chỉ là con dê tế thần trong vụ việc này. (Mặt khác, những cáo buộc chống lại Clough đều được ghi vào sách sau khi ông kết thúc sự nghiệp huấn luyện).Graham, người nhận được khoản lót tay285.000 bảng sau khi Jensen chuyển đến từ Brøndby với mức phí 1,57 triệu vào tháng Bảy năm 1992 (cộng thêm khoản hoa hồng 140.000 bảng sau đó khi ông mua về Pål Lydersen) đã bị liệt kê vào sổ đen của Inland Revenue, chứ không chỉ vào danh sách khiển trách của ban lãnh đạo ngô nghê của câu lạc bộ, bao gồm cả khoản thu nhập miễn thuế của huấn luyện viên Arsenal. Họ đã được cảnh báo khi nội tình vụ việc bị phanh phui lần đầu tiên bởi Simon Greenberg vào cuối năm 1994; tiếp theo là thông tin từ một phóng viên tờ Mail on Sunday, và gần đây nhất là tiết lộ của giám đốc truyền thông Chelsea cùng chiến dịch thất bại nhằm giành quyền đăng cai World Cup 2018 của FA. Theo đó, đã có sự không đồng nhất giữa số tiền Brondby nhận được từ việc bán Jensen và khoản chi Arsenal bỏ ra. Đại diện người Na Uy, Rune Hauge, là người soạn thảo hợp đồng này. Graham sau này đã thú nhận: “Cuộc gặp [với Hauge] diễn ra rất bình thường, nhưng số tiền đề nghị thì quả đúng là một cú sốc. Tôi đã nghĩ, ‘Lạy Chúa, một món quà Giáng Sinh tuyệt vời.’ Điều lố bịch là nó chẳng đáng để tôi tự phá hỏng cuộc đời mình. Tôi đang có một mức lương tốt, nhưng lòng tham đã xâm chiếm tôi. Người khác nếu đứng trước sự cám dỗ này nhất định cũng sẽ yếu đuối như tôi.”Có cảm giác rằng kể từ sau vụ việc đó,những khoản tiền dễ dàng đã không còn xuất hiện ở Arsenal, và sự trục xuất Graham cũng góp phần ngăn chặn những vụ sắp xếp bí mật từ những người kế nhiệm ông. Một trong số họ đã nhấn mạnh, “Chúng tôi đều thích đi uống để giải khuây, nhưng vướng vào rắc rối giống như George thì chẳng khác nào nốc một cốc bia máu”.

Sau khi vụ việc bị phanh phui, số phận của Graham vô cùng bi đát, dù ông đã cố gắng níu kéo công việc trong vài tuần.Thành tích chiến thắng ba danh hiệu trong hai mùa giải trước đó đã giúp ông kéo dài thêm nhiệm kỳ của mình. Tuy nhiên, với thứ bóng đá chất lượng thấp đang làm ô danh Highbury cùng sự công kích của dư luận đối với vị trí thứ tư sau mùa giải mà không giành được danh hiệu nào, kết cuộc của ông xem như đã được ấn định.

Graham có hành động vì lợi ích cao nhất của Arsenal trong những vụ chuyển nhượng đó hay không vẫn còn là chủ đề gây nhiều tranh cãi. Tuy nhiên, phải thừa nhận một điều rằng Pål Lydersen không bao giờ đủ đẳng cấp để chơi bóng ở Giải Ngoại hạng, với số lần xuất hiện ít ỏi trong đội hình chính và không tạo được dấu ấn nào ngoài lối chơi tầm thường.Hơn nữa, nhiều người cũng phản ánh anh không được lòng các đồng đội. Những cái tên như David Hillier, Steve Morrow, Eddie McGoldrick, Ian Selley và Jimmy Carter cũng bị người hâm mộ đánh giá là bãi lầy cho tương lai của Arsenal, tuy nhiều người trong số họ cũng có đóng góp cho danh hiệu của đội bóng thời điểm đó.

Alan Smith hồi tưởng thời điểm đội bóng mất đi sinh khí khi Graham dần tỏ ra đuối sức, với những lời bàn ra tán vào nổi lên khắp phòng thay đồ. “Chúng tôi chỉ tự an ủi rằng, ‘Chuyện đó sẽ không xảy ra.’ Chúng tôi từng là những cầu thủ hàng đầu của câu lạc bộ và tình thế khi đó thật sự căng thẳng.” Chiến thuật gồm toàn những thứ cơ bản: “Wrighty, nhân vật chính, sẽ gọi bóng và đối phương sẽ xử đẹp cậu ta. Cậu ấy không phải mẫu tiền vệ sáng tạo. Wrighty có thể ghi bàn nhưng chúng tôi phải khổ công duy trì lợi thế đó. Nó biến chúng tôi thành đội hình một chiều.” Smith kể lại khoảng thời gian bắt cặp với Wright: “đó là thời điểm tồi tệ nhất sự nghiệp của tôi, mặc dù không hoàn toàn do lỗi của cậu ta. Nhưng nếu cậu ấy không thể ghi bàn, chúng tôi cũng không thể, và nó khiến hàng công mất đi sự đe dọa. Chúng tôi cũng không di chuyển đủ khoảng cách nên tôi cũng không nhận được nhiều đường chuyền.” Thật phi lý khi trong thời điểm đó, dù đã có trong tay Anders Limpar phụ trách dọc đường biên, Graham vẫn được đề nghị mang về tuyển thủ chạy cánh người Nga Andrei Kanchelskis, nhưng anh không phải mẫu cầu thủ Arsenal yêu cầu và Graham đã để lại món hời đó cho Manchester United. Một bằng chứng nữa cho thấy vị huấn luyện viên đã lầm đường lạc lối khi lời từ chối của Graham đã giúp Alex Ferguson nắm trong tay một mối đe dọa tiềm tàng; và cùng với Ryan Giggs, họ đã tạo nên một cỗ xe song mã. Smith tỏ ra rất cảm kích sự đối đãi đó và thuật lại: “Tôi mất hết tự tin còn phong độ thì sa sút thảm hại, nhưng rồi mọi chuyện đã dần khá hơn trong 3 năm sau đó. Có những lúc tôi cảm thấy rất thất vọng và nghĩ rằng mình phải ra đi.Nhưng George đã giữ tôi lại và không để ai thay thế vị trí của tôi.”

Smith thừa nhận chính việc các cầu thủ lan truyền về vụ bê bối đã khiến Graham suy sụp từ trước khi dư luận nắm được thông tin. “Chúng tôi đã nghĩ: ông ta mang về những cầu thủ như Pål Lydersen vì ông ta hưởng lợi từ việc đó. Chúng tôi đã nghe phong thanh vụ việc này từ vài tháng trước đó. Một trong những nguồn tin nói rằng anh ta nghe được từ một quan chức mẫn cán, tin đồn có vẻ khá chắc chắn nên chúng tôi cũng bắt đầu bị cuốn theo. Việc trục xuất Graham ban đầu quả thực là một cú sốc, nhưng rồi chúng tôi hiểu đó là việc sớm muộn cũng xảy ra. Ban lãnh đạo cũng dễ quyết định hơn do đội bóng không giành được danh hiệu.”

Sau khi Giải Ngoại hạng phát hiện sai phạm của Graham trong vụ gian dối với Rune Hauge (người có giấy phép đại diện nhưng về sau cũng bị FIFA trục xuất) và kết tội ông với những lời khó nghe: “Ông Graham đã không hành động vì lợi ích cao nhất của câu lạc bộ”, Arsenal cuối cùng cũng từ chối sự phục vụ của ông vào tháng Hai năm 1995, ngay sau lệnh cấm mọi hoạt động về bóng đá của FA đối với Graham trong vòng 2 năm có hiệu lực. Tất nhiên, sau đó ông đã chuyển sang dẫn dắt Leeds, và đặc biệt là Tottenham. Thật ngạc nhiên khi Alan Sugar vẫn có thể chấp nhận đưa về vị huấn luyện viên mà trong cuộc gặp mặt 3 năm trước với ban huấn luyện Tottenham đã phát biểu, “Tôi luôn có dòng máu Arsenal hừng hực chảy trong huyết quản” – một câu nói đã đi vào quyển tự truyện của chính ông. Song, kể từ đó Sugar đã phải sống trong dằn vặt, và trong buổi từ nhiệm năm 2001, ông đã thú nhận, “Trong nhiệm kỳ tại Tottenham tôi đã phạm nhiều sai lầm; mà sai lầm lớn nhất chính là chiêu dụng ông ta.”

Một ban lãnh đạo Arsenal mạnh mẽ hơn chắc chắn sẽ sa thải vị huấn luyện viên ngay khi ông ta thừa nhận vi phạm và nộp lại số tiền – vốn đã thất thoát khỏi ngân sách của câu lạc bộ dưới vỏ bọc một khoản phí chuyển nhượng dành cho đội bóng chủ quản, trong khi thật ra lại đi vào túi người đại diện. Ban giám đốc đã buộc phải lật lại vụ việc mà ban đầu họ dự tính sẽ tha thứ và cho qua, vì thực tế họ đã đồng ý với Graham khoản tiền 6 triệu bảng nhằm mang về thêm 3 cầu thủ mới (John Hartson, Chris Kiwomya và Glenn Helder) chỉ vài ngày trước khi ông bị sa thải – không ai trong số những cầu thủ trên đủ sức trụ lại đội bóng cho đến hết hợp đồng. Sau nhiều năm bị ràng buộc bởi các nguyên tắc tài chính bảo thủ liên quan, chính sự hoang phí này đã đánh dấu ngày tàn của một đế chế, và khiến danh tiếng về tài chính vốn là niềm tự hào của câu lạc bộ tan thành mây khói. Glenn Helder đã có trận ra mắt chỉ 7 ngày sau khi Graham đặt bút ký vào lá đơn từ nhiệm. Liệu ban lãnh đạo có thật sự muốn sa thải Graham, hay họ phải hi sinh ông do áp lực từ dư luận?

Trong khi đó, bên kia eo biển, sau khi từ chối Bayern Munich vì mong muốn hoàn tất năm cuối cùng của hợp đồng với Monaco, vị huấn luyện viên trẻ tuổi đã lập tức bị sa thải sau khởi đầu kém may mắn tại Giải Hạng Nhất Pháp mùa bóng 1994-1995. Chứng kiến Arsenal chìm trong hỗn loạn khi trải qua những tuần cuối cùng dưới triều đại George Graham, Peter Hill-Wood đã chiều theo lời van nài khẩn thiết của David Dein và mời Arsène Wenger đến dùng bữa tại nhà hàng yêu thích Ziani’s – nơi chỉ cách bến đỗ sau này của ông tại Chelsea một quãng ngắn. Trước đó, Tiến sĩ Jozef Venglos của Aston Villa là huấn luyện viên nước ngoài duy nhất tại Giải Ngoại hạng Anh chứng tỏ được chuyên môn “nhập khẩu” của mình – nhưng ông này chỉ tại vị được nửa năm trước khi chấp nhận sự thật đau xót rằng, Doug Ellis mới là chiến lược gia được số đông tín nhiệm. Nhiều khả năng, không khí chung trong phiên họp cấp cao của đội bóng nhiều khả năng sẽ không loại bỏ được hết thành kiến, nên Arsenal đã quyết định sắp xếp một cuộc hẹn gần sân nhà.

“Khi đó, tôi đã cho rằng chúng tôi đã khủng hoảng đến mức phải thuê về một huấn luyện viên ngoại quốc,” Hill-wood nhớ lại. Vì vậy, cánh tay phải trước kia của Graham – Stewart Houston đã nắm quyền dẫn dắt tạm thời trong suốt phần còn lại của mùa giải. Đội bóng vẫn còn đang bỡn cợt với mối lo bị loại bỏ – các cầu thủ cần có thời gian để nhận thức được rằng “Chàng Nón Chóp” (biệt danh được đặt cho Houston nhằm chế giễu vai trò thế chỗ của ông cũng giống như việc bỏ chiếc nón chóp ra khỏi đầu mỗi khi bắt đầu buổi tập) giờ đây không còn là ông chủ của họ – trước khi có hai chiến thắng quan trọng nhằm trút bớt áp lực trong lễ Phục Sinh. Điều này cho phép họ tập trung vào nhiệm vụ bảo vệ danh hiệu tại UEFA Cup, nhưng cuối cùng cũng chịu thất bại về tay Real Zaragoza trong hiệp phụ. Houston vẫn đảm bảo được vị trí trên băng ghế chỉ đạo khi Bruce Rioch được chiêu mộ tạm thời thay thế Wenger. Nhưng sức nóng của cuộc cách mạng chỉ thật sự bao phủ bầu không khí vào mùa hè năm đó, khi hai siêu sao đích thực từ nước Ý cập bến Highbury.

Khác với người tiền nhiệm, Bruce Rioch sẵn sàng phục tùng Dein và để Dein toàn quyền (carte blanche) quyết định trong các cuộc đàm phán chuyển nhượng. Tuy bị Graham cầm chân trong một thời gian dài, Dein đã chứng tỏ được khả năng của ông và những gì ông có thể làm khi thời cơ đến. Một trong những quyết định táo bạo nhất của ông chính là việc ký kết với Ian Wright năm 1991. Sau này, Dein đã chia sẻ về tình cảnh của ông khi dẫn đến hợp đồng đó: “George Graham đã xác định hai tiền đạo của Crystal Palace – Ian Wright và Mark Bright là những khoản đầu tư tiềm năng. Thời điểm đó, tôi đã liên lạc khá thường xuyên với chủ tịch câu lạc bộ và cả Ron Noades từ Palace. Nhắc đến các cầu thủ trong câu chuyện cũng là điều tự nhiên. Tôi gọi điện cho Ron và nhờ ông ấy cho biết một số thông tin về Ian Wright và Mark Bright. Ông có thể bán một trong số họ được không? Ông ấy nói mình chỉ là ‘người ra giá bất đắc dĩ’, và sẽ tốn khá nhiều tiền để chiêu dụ người này hoặc người kia. ‘Khoảng 2 triệu bảng cho Mark Bright, và gần 2,5 triệu bảng cho Ian Wright.’ Tôi hỏi ông ấy nghĩa là ông sẵn sàng bán Ian Wright lấy 2,5 triệu bảng. ‘Tôi nghĩ, nếu có lời đề nghị như thế, tôi sẽ chấp nhận,’ ông ấy nói. Tôi bèn cướp lời: ‘Ron, tôi sẽ mua Ian Wright của ông với giá 2,5 triệu bảng.’ Đầu dây bên kia im lặng, rồi ông ấy nói: ‘Anh nghiêm túc chứ?’ ‘Tất nhiên, tôi đề nghị 2,5 triệu bảng. Ông đã nói sẽ chấp nhận giá đó, và ông là người biết giữ lời. Tôi nhắc lại, tôi đề nghị với ông 2 triệu và 500 nghìn bảng.’ Với uy tín của mình, ông ấy đã mắc bẫy vì thốt ra con số trên. Ông trả lời, ‘Anh đã có thỏa thuận của mình.’ Và Ian Wright đã đến Highbury trưa hôm ấy để kiểm tra y tế. Khi đó, George Graham – như thường lệ – còn đang mải chơi golf với cánh báo chí. Tôi gọi điện đúng lúc ông ta đang dở cuộc chơi, ‘Tôi có tin vui cho ông, chúng ta đã có chữ ký của Ian Wright.’ Và George đã báo tin ngay cho phóng viên sau khi kết thúc.

“Ian Wright là cầu thủ có một không hai,” Dein hồi tưởng lại, “cậu ấy đến đúng lúc Ken Friar đang sửa soạn hợp đồng, rồi hỏi, ‘Tôi phải ký vào đâu?’ Tôi thắc mắc, ‘Nhưng còn các điều khoản của cậu thì sao?’ Cậu ấy lặp lại, ‘Tôi phải ký vào đâu?’ Thế đấy, cậu ta hoàn toàn chẳng quan tâm đến mức lương hay các khoản phụ cấp, chỉ hỏi: ‘Tôi phải ký vào đâu?’– một câu đơn giản nhưng nhiều ý nghĩa đối với tôi. Khi đó, Dein đã có thừa kinh nghiệm để lưu ý Wright như một trường hợp không điển hình. Nhưng khi vị phó chủ tịch đã nắm quyền hạn cao hơn trong các cuộc đàm phán chuyển nhượng và lương bổng, mọi chuyện tất nhiên sẽ rất khác so với khoảng thời gian Graham chốt hạ hợp đồng theo kiểu “đồng ý hoặc biến đi.”

Những năm giữa thập kỷ 1990 là thời kỳ bùng nổ các đại diện cơ hội trong giới cầu thủ và các luật sư thể thao – những kẻ luôn nóng lòng muốn có cho mình một thỏa thuận – trong bối cảnh xu thế đại diện độc quyền và các hợp đồng danh dự đều chỉ là những điều bịa đặt trong trí tưởng tượng của các vị chủ tịch. Mùa hè năm 1995 tại quê nhà, trong phiên họp cấp cao với đại diện từ các câu lạc bộ hàng đầu nước Ý, Dein nhận thấy Internazionale đang có ý định trút bỏ gánh nặng người Hà Lan, tiền đạo Dennis Bergkamp. Tuy luật sư thể thao của Arsenal và nhà thầu vé năm Mel Goldberg có lưu ý rằng Dein sẽ cần một khoản phí giới thiệu, ông vẫn cảm thấy thoải mái khi thỏa thuận trực tiếp với các ông chủ người Ý thay vì thông qua một bên trung gian, vì chính sách câu lạc bộ quy định ông chỉ được phép liên hệ với đại diện chính thức của cầu thủ.

Cùng với thư ký Ken Friar, ông đã bay sang Milan và trở về với chữ ký của siêu sao quốc tế thực sự chân chính đầu tiên trong lịch sử Arsenal. (Các cơ hội làm ăn tại Ý thực sự thu hút ông trong khoảng thời gian ngắn về sau. Điển hình, sau khi trải qua 4 mùa giải tại Serie A, David Platt cũng được đưa về từ Samdoria.) Chỉ trong lần này, các mức giá mới được chốt mà không gặp trở ngại: 7,5 triệu bảng cho Bergkamp và 4,75 triệu bảng cho Platt, xô đổ hoàn toàn kỷ lục 2,5 triệu bảng trước đó do Ian Wright thiết lập.

Năm 1995, Bergkamp gia nhập Arsenal khi mới bước sang tuổi 26, và từ đó trở thành một trong những siêu sao đầu tiên cập bến nước Anh với thời kỳ đỉnh cao còn rộng mở phía trước. “Tôi không thể nghĩ ra câu lạc bộ châu Âu hàng đầu nào khác từng nắm giữ danh hiệu này [chuyên ký kết với những siêu sao đẳng cấp thế giới] từ các nguồn tin về họ trong nhiều năm qua,” tác giả đồng thời cũng là một cổ động viên Arsenal, Nick Hornby hồi tưởng, “đó là lý do bạn ngày càng khó định nghĩa Arsenal như một câu lạc bộ hàng đầu châu Âu.” Điều đó không còn đúng nữa. “Tôi nghĩ Arsenal đã đạt đến một đẳng cấp mới khi Dennis Bergkamp gia nhập đội bóng,” Bob Wilson, huấn luyện viên thủ môn của Arsène Wenger đồng thời là cựu Pháo Thủ từng giành cú đúp cho biết: “Tôi thích chàng trai này. Tôi thích những gì cậu ấy mang đến cho câu lạc bộ. Tầm vóc của cậu ấy, tên tuổi cậu ấy tại Arsenal cùng lối chơi nửa Anh, nửa Pháo Thủ của cậu đã thu hút thêm nhiều cầu thủ gia nhập đội bóng.”

Đó là cách Arsenal xóa bỏ quá khứ đen tối trước đây. Cái mác ‘nhàm chán’, chính sách chi tiêu hoang phí và thứ bóng đá cằn cỗi của thời kỳ hậu Graham cùng những vụ tham ô tai tiếng đều đã được chôn chặt. Ban lãnh đạo cuối cùng đã mang đến cho khán giả điều họ vẫn khao khát trong suốt ngần ấy năm: mạnh tay chi tiêu cho hàng tiền đạo hàng đầu thế giới.

Nhưng chẳng phải đó cũng là điều Tottenham nhắm đến? Tuy nhiên, trong thời điểm Arsenal ký kết với Bergkamp, Spurs vẫn đang bận rộn đuổi theo cái bóng của chính Pháo Thủ ngày hôm qua, điển hình như chính sách tiết kiệm của chủ tịch Alan Sugar hay quan điểm kìm hãm của huấn luyện viên Gerry Francis. “Tôi không thể tin chúng tôi dám bỏ ra 7 triệu bảng cho một cầu thủ, tôi thật sự không dám tin,” Sugar phàn nàn, ngụ ý rằng Arsenal nên cảm thấy hối tiếc vì sự hoang phí của họ. Bergkamp (cùng với Jürgen Klinsmann– người ký tên lên chiếc áo của chủ tịch Tottenham mà ông không nỡ dùng để lau chiếc xế hộp của mình) là hình ảnh minh họa trong tâm trí Sugar về mẫu cầu thủ ‘Carlos Kickaball’, những ngoại binh hám lợi không đóng góp được gì cho đội bóng, mà còn tìm đường tháo chạy khi khó khăn ập đến. Sự thật rằng Bergkamp đã từng vô cùng ngưỡng mộ Tottenham cũng bị Sugar thờ ơ.

Thời còn bé, ông bà Bergkamp thường đưa Dennis đến sân White Hart Lane như một phần thưởng đặc biệt, nơi anh chỉ dõi mắt theo cầu thủ thần tượng Glenn Hoddle. Vì vậy, khi tìm kiếm đường thoát khỏi Milan, điều đầu tiên anh nghĩ đến là yêu cầu Rob Jansen, người đại diện liên lạc với Tottenham để biết họ có hứng thú với anh không. Câu trả lời tất nhiên là “không”, và nhờ đó David Dein mới có cơ hội thế chỗ. Thậm chí đến phút cuối, khi được cho là đang trên taxi đến Highbury để ký kết hợp đồng, Bergkamp vẫn cố yêu cầu Jansen kiểm tra lại đề nghị với Tottenham. Và chỉ sau khi chắc chắn nơi chốn duy nhất của anh tại London là khu N5, anh mới hoàn toàn cam kết phục vụ Arsenal. Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề sâu xa hơn đang chờ được giải quyết.

Sau khi hợp đồng được ký kết, Jansen nói nhỏ với Dein: “Không quá nghiêm trọng đâu, nhưng tôi nên nói cho anh biết. Dennis hình như không thích bay lắm.”

“Anh nói sao?” Dein ngạc nhiên. “Nhưng chúng ta đang nhắm đến châu Âu cơ mà.”

“Tôi tin anh sẽ xử lý được thôi,” Jansen cười nói, cố xoa dịu câu chuyện.

Sau đó, Dein đã lập tức tìm hiểu về khóa học khắc phục chứng sợ bay của British Airways (một khóa hướng dẫn hai ngày cho phép hành khách ngồi kế phi công trong buồng lái khi máy bay lượn quanh London). Khi Dein cố giải thích với cậu tân binh rằng có rất nhiều lựa chọn và khóa học sẽ không ảnh hưởng đến việc luyện tập, ông có thể nhận thấy sắc mặt Bergkamp càng lúc càng tái dần đi.

“Tôi không thích bay đâu, ông Dein,” Bergkamp nói.

“Đừng lo,” Dein động viên, “khóa học sẽ giúp cậu.”

“Không, ông Dein. Ông không hiểu rồi. Tôi không bay đâu.”

Ngôi sao mới của Arsenal từng bị chấn thương trong hai tai nạn máy bay. Một lần vào năm 1989 trong chuyến bay khiến 14 cầu thủ Suriname thiệt mạng, và lần thứ hai chỉ mới xảy ra cách đó một năm, khi đội tuyển quốc gia Hà Lan bị đe dọa đánh bom trong kỳ World Cup 1994 tại Mỹ. Kể từ đó, anh đã thề sẽ không đặt chân lên máy bay một lần nào nữa. Nỗi lo của Dein khi đó vẫn chỉ là chuyện nhỏ, nếu so với nỗi thất vọng thật sự của ông khi mường tượng cuộc chinh phạt châu Âu dưới ngọn cờ của Arsène Wenger suốt những năm về sau lại bất ngờ thiếu vắng Bergkamp, chỉ vì nỗi ám ảnh của anh. Đến hôm nay, Dein đã lạc quan hơn. “Chúng tôi luôn có thể thương lượng bất cứ lúc nào,” ông nói.

Trong khi Rioch thèm muốn Bergkamp một cách không phải bàn cãi – Dein nói vui, “cậu ấy là ngôi sao quốc tế duy nhất mà huấn luyện viên biết tiếng” – thì  chính bản tính hẹp hòi hay do dự của Rioch có lẽ đã chôn vùi không ít hợp đồng tiềm năng khác. Với thái độ dè chừng sau 2 lần bị xỏ mũi, Mel Goldberg đã bị thuyết phục rằng hậu vệ trái mà Bordeaux thải hồi, Bixente Lizarazu chỉ là một cái tên ngoại quốc vô danh, kỳ quặc đối với phó chủ tịch của Arsenal trước khi đề cử cầu thủ này, hàm ý rằng quan điểm của Dein cũng viển vông như huấn luyện viên của ông. Có thể sự hứng thú của Arsenal đối với Lizarazu đã giảm bớt khi Roberto Carlos xuất hiện trên thị trường chuyển nhượng. Trong một sự kiện, họ đã tỏ ra chần chừ và vuột mất cả hai. Hai ngôi sao đã tự tìm đến những câu lạc bộ lớn: trong khi Lizarazu chuyển đến Bayern Munich thì Roberto Carlos đầu quân cho Real Madrid. Tuy không chắc chắn, nhưng Dein có lẽ đã nhận ra ông và huấn luyện viên của đội không thể “bắt sóng” với nhau.

Dù sao đi nữa, giờ cũng không phải lúc nhắc đi nhắc lại những cơ hội bị bỏ lỡ. Bruce Rioch đã thay đổi chiến thuật của đội nhằm kiểm soát bóng thường xuyên hơn và củng cố sức mạnh từ tuyến dưới,bằng cách vận dụng đội hình 3-5-2 với Lee Dixon và Nigel Winterburn án ngữ hai cánh. Thế còn việc bấm bóng dài cho Ian Wright khi đã có hai tài năng mới trong đội hình là Bergkamp và Platt?

Cần có một mùa giải chuyển tiếp – một câu nói rập khuôn trong bóng đá, nhưng trong trường hợp này đã phản ánh chính xác triều đại của Rioch – nhằm xây dựng cơ sở cho những bước tiến trong tương lai. Arsenal đã vượt qua vòng loại Cúp UEFA, nhưng vị trí thứ 5 tại giải quốc nội vẫn chưa làm ban lãnh đạo hài lòng. Họ mong đợi nhiều hơn và đã bỏ tiền chào đón thêm hai siêu sao đình đám nữa đến câu lạc bộ. Bên cạnh đó, huấn luyện viên cũng dự định chuyển đi các cầu thủ kỳ cựu, và vì một số lý do nào đó đã quyết định không ký vào hợp đồng soạn sẵn, vốn sẽ đảm bảo cho ông thời gian tại vị lâu dài.

Paul Merson nhớ lại rằng, Rioch tạo cảm giác như thể ông là “cá không gặp nước”– đơn giản vì ông không thể hòa nhập. “Ông ấy không thể thu phục những cầu thủ đã thành danh. Ông ấy không thể khuyên nhủ Wrighty. Ông ấy thường bước vào và nói, ‘Tôi biết các cậu không đi cùng xe với nhau. Ở Bolton [nơi Rioch đảm nhận vị trí huấn luyện trước kia], họ thường đi từ bốn đến năm người trong cùng một xe và thảo luận về đội hình nên bố trí.’ London không giống Bolton. Ông ấy không thể thông suốt được rằng Ian Wright phải mất 1 tiếng 20 phút đi xe mới đến được sân tập, và một đồng đội khác của cậu ấy phải đi mất 1 tiếng từ hướng ngược lại.”

Nhưng quan trọng hơn, đó là những vấn đề về phong cách dùng người của Rioch. George Graham có thể là một vị tướng nghiêm khắc trong mắt Merson, nhưng dù sao ông ấy cũng phát triển được các cầu thủ từ vô danh trở thành những thành viên trong cùng một đại gia đình. Giờ họ đã có tên tuổi, họ sẽ không dễ dàng chấp nhận một ông thầy mới áp dụng lại phương pháp tương tự đã nuôi lớn họ.

Merson kể lại về 1 buổi tập đã diễn ra như một bước ngoặt: “Một hôm, ông ấy nói với Wrighty, ‘John McGinlay [tiền đạo cưng của ông ấy ở Bolton] sẽ ghi bàn trong tình huống đó.’ Đến giờ tôi vẫn còn nhớ cách Wrighty bước vào phòng tắm và văng tục về ông ta. Thế đấy, khi ấy cái tên Wrighty còn nổi hơn chính câu lạc bộ. Chỉ có hai trường hợp, đó là Rioch hoặc Wrighty sẽ ra đi. Và người phải ra đi là Rioch.”

Dein đã nhắm được người cầm quân mà ông thật sự thèm muốn; và sau khi Arsène bị bỏ qua lần đầu từ vụ sa thải Graham, Dein, với thái độ quả quyết, đã thuyết phục được ban lãnh đạo tin rằng đây là thời cơ cho những cuộc viễn du nhằm khám phá các tài năng bên ngoài xứ sở sương mù.

May mắn thay, họ đã được trao cơ hội thứ hai. Peter Hill-Wood thừa nhận: “Chúng tôi không có can đảm quyết định việc đó [trước khi tuyển dụng Rioch vì tin tưởng ông ta hơn Wenger], nếu không, tôi đã chẳng phạm sai lầm. Tôi không nghĩ việc đó đã đẩy ông ấy đến Nhật Bản”, (Không chiếm được lòng tin của Arsenal, Wenger đã nhận lời dẫn dắt Grampus Eight và cùng họ giành chức vô địch Nhật Bản.) Thực tế, đã có vài sự ủng hộ đối với quan điểm của Hill- Wood. Một học trò danh tiếng trước đây của Wenger tại Monaco, Jürgen Klinsmann đã cảm khái, “Arsène đã trở thành một con người khác sau khi trở về từ Nhật Bản. Ông đã quay lại và lần đầu tiên đã dám thể hiện rằng: ‘Tôi đã sẵn sàng cho một câu lạc bộ lớn.’”“Đó là một quyết định khó khăn”, chủ tịch Hill-Wood hồi tưởng về việc lật lại hồ sơ của ứng cử viên ông đã từ chối cách đó hai năm. Tuy nhiên, lại không có sự nuối tiếc hay chậm trễ nào đối với bộ ba Hill-Wood, Dein và Danny Fiszman – cổ đông lớn nhất của đội bóng – khi họ quyết định bắt chuyến bay sang Nhật Bản vào mùa hè năm 1996. Một cuộc thảo luận khá lâu đã diễn ra ở phòng khách sạn nơi Wenger cư ngụ, và tiếp đó là những cái bắt tay hoan nghênh vui sướng.

Cũng như Dennis Bergkamp, Arsène Wenger lẽ ra đã có thể ổn định sự nghiệp ở vùng đối diện của Bắc London. Trong suốt những kỳ nghỉ giữa mùa tại Giải Hạng Nhất Pháp cuối thập niên 1980,Wenger, người sau đó là huấn luyện viên Monaco, đã có thể thẳng tiến sang phía bên kia eo biển và tiếp nhận công việc ổn định lâu dài từ nền bóng đá Anh. “Tôi nghĩ, niềm đam mê bóng đá tại đây mang một bản sắc khác, và cách các cổ động viên hòa mình vào mỗi trận đấu cũng hoàn toàn khác so với bất cứ quốc gia nào [tôi từng đặt chân đến] tại châu Âu,” ông chia sẻ, “thế nên, nếu một ngày nào đó tôi được trao cơ hội làm việc tại Anh, tôi nhất định sẽ đồng ý.” Cơ hội đó có thể và đáng lẽ đã xuất phát từ Tottenham.Wenger từng quen biết Dennis Roach, một quan chức FIFA được mọi người thừa nhận; Roach cũng là người đã giúp ông tiếp cận các thân chủ của mình là Mark Hateley và Glenn Hoddle. Huấn luyện viên Monaco vẫn còn mắc nợ Roach – lúc này vẫn chưa được Hoddle biết đến – vì đã thay đổi đích đến của ông tại Giải Hạng Nhất Pháp từ Paris St. Germain sang Monaco, và giúp ông tranh thủ được sự ủng hộ của người mà sau này ông gọi là “nhân vật không thể thay thế” ngay trước mặt bạn bè và chủ tịch PSG, Gerard Houllier. Thêm vào đó, Roach cũng là người bạn tốt của Irving Scholar và có vị thế lý tưởng để đảm nhận vai trò trung gian. Đầu tiên, ông sắp xếp các trận đấu giao hữu giữa Monaco và Tottenham các trận đấu saunày đã trở thành thông lệ trong lịch thi đấu tháng Một – đồng thời lên hành trình kế hoạch giúp Wenger trong các chuyến nghỉ đông, với điểm đến đầu tiên luôn là sân White Hart Lane.Thời điểm đó, George Graham đang dính vào vụ biển thủ tiền chuyển nhượng tại Arsenal, còn đội hình toàn sao của David Pleat tại Tottenham thì đang tự thiêu đốt chính mình – Clive Allen và Chris Waddle đã theo Hoddle sang Pháp trong khi huấn luyện viên lại tự chôn vùi sự nghiệp vì để các tờ báo lá cải được dịp giật tít về bí mật đời tư của ông

Tình thế oái ăm trở nên nghiệt ngã đến mức cổ động viên nhiệt thành nhất của Tottenham, Irving Scholar, phải chuyển đến sống tại Monaco một thời gian dài, và chính vị chủ tịch người Anh với lý tưởng phóng khoáng và tầm nhìn xa rộng cũng đã bỏ lỡ cơ hội ngàn vàng ngay trước mắt. Scholar và Wenger đều rất hào hứng đối với sự đồng cảm giữa họ về việc phải giải tỏa nỗi ám ảnh bên trong. Không may cho Wenger, Scholar lại lựa chọn Terry Venables thay thế Pleat, một quyết định đã quay lại ám ảnh ông ta khi câu lạc bộ chìm sâu trong nợ nần và Scholar buộc phải bán hết cổ phần của ông cho liên minh Alan Sugar/Terry Venables.

Việc không lọt vào danh sách lựa chọn của Tottenham cũng không vì thế mà khiến kỳ nghỉ của Wenger mất đi chất phiêu lưu, và tất nhiên ông cũng tiến xa khỏi White Hart Lane. Trong cái rủi có cái may: một lần ghé thăm sân Highbury, ông đã lạc vào dãy phòng dành cho nữ. (Thậm chí cách đây 20 năm, cũng không một phu nhân giám đốc nào được phép đặt chân vào phòng họp cấp cao.) Được phu nhân Dein giải cứu và đưa ông đến gặp chồng bà, Wenger và vị phó chủ tịch đã cảm nhận được sự hòa hợp ngay lập tức. Trong buổi tối tại London hôm đó, vợ chồng Dein đã mời Wenger tham dự tiệc tối tại nhà một người bạn, một vị khách không mời đã giúp ông chiếm được thiện cảm của mọi người, nhờ sự hóm hỉnh của ông trong trò chơi suy đoán sau bữa tối. Thời điểm đó, vốn tiếng Anh của ông chỉ ở mức chấp nhận được, nhưng ông đã lập tức gây ấn tượng với Dein về sự tinh tường của mình; và vị phó chủ tịch Arsenal đã khắc ghi trong tâm trí mình rằng: ngay tại đây đang có một nhân tố khác biệt về bóng đá. “Một lần cho mãi mãi,” Dein hồi tưởng lại.

Từ chuyến du thuyền qua Antibes trên dòng Côte d’Azur, dọc theo những con đường của thành phố Monaco, Dein đã dần trở thành khán giả thường xuyên của sân Stade Louis II, nơi mở đầu cho những bữa tối theo phong cách truyền thống sau trận đấu cùng huấn luyện viên Monaco; đồng thời, sự ngưỡng mộ của ông dành cho chiến lược gia người Pháp cũng ngày càng to lớn. Dein đã bị thuyết phục rằng nếu con báo mang tên Arsenal phải thay những đốm nâu trên lưng, thì ông cũng đã có trong tay một câu trả lời đang chờ đợi.

Dù câu lạc bộ vẫn chưa tuyên bố chính thức về Arsène Wenger cho đến vài tuần trước khi mùa bóng 1996-1997 khai mạc, thì đó cũng là bí mật được che giấu kém cỏi nhất trong lịch sử môn thể thao vua. Rioch bị sa thải chỉ vài ngày trước trận đấu đầu tiên của mùa giải mới và Stewart Houston một lần nữa tạm dẫn dắt đội bóng, chờ đợi ngày Wenger chính thức ra mắt. Nhưng sau đó, Houston đã nhận lời đề nghị của Queen’s Park Rangers và “nhảy tàu” ngay trước khi người hùng mới cập bến, và chiêu mộ ngược lại Bruce Rioch vào vai trò trợ lý tại sân Loftus Road; đồng nghĩa đảo ngược vị trí của họ tại Highbury (ngoại trừ việc Houston vẫn chưa thể làm quen với vị thế mới, đến nỗi cứ luôn miệng gọi Rioch là “Sếp”).

Pat Rice trở thành huấn luyện viên tạm quyền trong những trận đấu còn lại cho đến khi Wenger hoàn tất nghĩa vụ của ông tại đội bóng Grampus Eight Nhật Bản.Lần đầu tiên ông được chứng kiến đội bóng bằng xương bằng thịt là trong trận đấu với Borussia Mönchengladbach cuối tháng Chín năm đó, trận cầu đã khiến Arsenal bị loại khỏi Cúp UEFA. Trận đấu đầu tiên ông dẫn dắt là trận thắng 2-0 trước Blackburn trên sân khách hai tuần rưỡi sau đó. Người hâm mộ Arsenal đã được chứng kiến màn ra mắt của cầu thủ tiền vệ trẻ mà Wenger đề xuất chiêu mộ trước khi hợp đồng của ông chính thức được xác nhận. (“Tôi phải xúc tiến thật nhanh vì cậu ấy đang có ý định đầu quân cho Ajax,” ông nhớ lại. “Tôi đã tiếp xúc với cậu ấy khi đến Hà Lan.”) Có lẽ chỉ có lòng say mê đối với trái bóng tròn là thứ dễ nhận thấy nhất ở chàng cầu thủ 20 tuổi này khi anh gia nhập, nhưng tài năng nở rộ của Patrick Vieira những năm sau đó đã chứng minh rằng ông thầy của anh luôn biết cách nhìn người.